وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به تعدد رویدادهای مختلف و مهم در کشور که هر کدام می‌تواند بهانه‌ای برای تکریم و توجه به مزیت‌های نسبی و رونق گردشگری آن منطقه شود، گفت: شهرستان ساوه رتبه اول تولید انار با بهترین کیفیت را در سطح ملی و جهانی دارد و سطح زیر کشت باغات انار این شهرستان به ۱۰ هزار هکتار می‌رسد و کیفیت محصولات و وزن برخی از آن‌ها به بیش از یک کیلوگرم می‌رسد. همچنین در کنار تولید انار، محصولات جانبی نیز مورد توجه است. 

وی با تاکید بر اینکه ساوه، شهر بزرگ، متمدن و تاریخی است و مزیت‌های ویژه‌ای دارد، تصریح کرد: با وجود این مزیت ها، انار اهمیت خاصی را برای این منطقه به ارمغان آورده است. 

ضرغامی گفت: در سطح کشور سامانه برگزاری رویدادهای مختلف گردشگری کشور راه اندازی و شورای تخصصی در وزارتخانه ایجاد شده است. پیشنهادهای مختلفی برای رویدادها که عموما زمان برای برگزاری آن مهم است، مطرح شده چرا که در بحث کشاورزی، زمان موضوع مهمی است و باید توزیع زمانی و مکانی متناسبی برای برگزاری این رویدادهای انجام شود. تحقق این موضوع موجب رونق گردشگری می‌شود. 

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به طرح بیش از ۴۰۰ پیشنهاد برای برگزاری رویدادهای مختلف در کشور گفت: پس از بررسی این پیشنهادها در شورای تخصصی وزارتخانه مانند رویداد امروز در ساوه که ۱۵ آبان ماه به عنوان روز ملی انار ساوه در تقویم گردشگری کشور به ثبت رسید، دیگر رویدادها نیز در دستور کار قرار می‌گیرد. 

وی با بیان اینکه مشخص شدن زمان برگزاری رویداد گردشگری، برنامه‌ریزی درست برای گردشگری داخلی و خارجی، توزیع بسته سفر و هماهنگی میان ۲۷ دستگاه اجرایی مرتبط با ستاد سفر می‌تواند به رونق گردشگری کمک کند، تصریح کرد: قطعا با برنامه ریزی درست برای برگزاری رویدادها، همه دستگاه‌ها تلاش می‌کنند تا رویداد برجسته شود. برگزاری چنین رویدادی مانند جشنواره انار، انسجام ملی را به همراه خواهد داشت. 

نسبت به بناهای ثبت ملی شده مسئول هستیم

ضرغامی در خصوص مرمت بناهای تاریخی شهرستان گفت: ساوه حدود ۴۰۰ اثر تاریخی قابل توجه دارد و تا امروز ۱۲۰ اثر ثبت ملی شده است. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نسبت به آثار ثبت ملی شده، مسئولیت دارد و مرمت این بناها بر عهده وزارتخانه است. در دولت سیزدهم اعتبار مربوط به مرمت ابنیه‌های تاریخی حدود ۵۰ درصد افزایش یافته است، اما نسبت به ۳۶ هزار اثر ثبتی در کشور، این افزایش اعتبارات همچنان کم است به همین دلیل راه‌های جدید را دنبال می‌کنیم. 

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تصریح کرد: اخیرا مجمع خیرین میراث فرهنگی راه اندازی شده است، از وزارت کشور مجوز این مجمع اخذ شد و خیرین کمک‌های خود را آغاز کرده اند. این روش باعث می‌شود که مردم برای مرمت بناهای تاریخی کمک کنند چرا که اعتبارات دولتی برای مرمت ابنیه‌های تاریخی کافی نیست. البته روش‌های دیگری نیز انتخاب شده است که شامل واگذاری محدود اجازه بهره‌برداری است. این مسئله به افزایش انگیزه و هدایت سرمایه‌ها به سمت حفظ و مرمت بناهای تاریخی کمک می‌کند و پایداری ابنیه‌های تاریخی را به همراه خواهد داشت.

ضرغامی در خصوص حفظ مسجد جامع ساوه بیان کرد: این مسجد با قدمت هزارساله خود جز اولویت‌های وزارت میراث فرهنگی است، اعتبارات مستقلی برای مسجد جامع در نظر خواهیم گرفت. 

وی در خصوص برگزاری جشنواره ملی انار ساوه در بنای تاریخی مسجد جامع ساوه گفت: حساسیت دغدغه مندان نسبت به حفظ بناهای تاریخی و استانداردها کاملا درست است، اما در همه دنیا برنامه جنبی برای معرفی آثار تاریخی در نظر گرفته می‌شود و اگر برنامه با حفظ استانداردها انجام شود، بهترین اقدام برای معرفی بنای تاریخی رقم خورده است.

علیرضا عسکری چاوردی سرپرست هیأت باستان‌شناسی با اعلام این خبر و با اشاره به اینکه سیزدهمین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی هیئت مشترک ایرانی ایتالیایی در محوطه باستانی تل آجری در حال انجام است، مهمترین دستاورد پژوهشی این فصل را کشف کامل دیواره شرقی دروازه پارسه تخت جمشید و شناسایی پلان کامل بنای دروازه اعلام کرد و گفت: دیوار شرقی این دروازه به طول ۴۰ متر و پهنای ۱۰ متر سرتاسر از آجر و خشت و هسته این دیوار سترگ به ضخامت ۵ متر از خشت خام و از هر طرف نمای داخلی و بیرونی به پهنای ۲/۵ متر با آجر بنا شده است.

وی از جالب‌ترین فنون بکار رفته در ساخت دیواره بزرگ دروازه پارسه تخت جمشید را استفاده گسترده از ملات قیر دانست و تصریح‌کرد: ملات بکار رفته در بین رَج های آجری سرتاسر پهنه این دیوار از نوعی ملات قیر است که در دوره هخامنشی به صورت گسترده استفاده شده و به نظر می‌رسد از قیر عمدتاً به عنوان ملات ساختمانی برای ساخت بنا استفاده شده است.

این باستان‌شناس، از جالب توجه‌ترین کشفیات اخیر را نمایان شدن سرتاسر دیواره شرقی دروازه با آجرهای لعابدار رنگین اعلام کرد و افزود: کشف پنل‌های رنگین لعابدار از ردیف حیوانات اسطوره‌ای، گل‌های هشت پر و آجرهای لعابدار سفید، زرد، آبی و سبز رنگ نشان می‌دهد که این دروازه در دوران شکوه خود یکی از مشهورترین دروازه‌های جهان باستان بوده است.

محوطه باستانی معروف به تَل آجری در فاصله ۳ کیلومتری شمال غربی تخت جمشید در محل معروف به باغ فیروزی قرار دارد. موقعیت جغرافیایی این محوطه به طول و عرض جغرافیایی (39 R 068 16 41/UTM 33 13 37.0) و ابعاد آن ۳۰ در ۴۰ متر است. تپه‌ای باستانی به ارتفاع ۳ متر از سطح زمین‌های اطراف که در حریم درجه ۱ تخت جمشید واقع شده است. این محوطه باستانی در تاریخ ۱۷/۳/ ۱۳۸۵ با شماره ۱۵۵۳۰ در فهرست میراث ملّی کشور به ثبت رسید.

دروازه شهر پارسه ساختمانی با جهت شمال غربی- جنوب شرقی است اما حدود ۲۰ درجه از محور شرقی- غربی انحراف دارد. این بنا ابعادی برابر با ۰۶/۲۹ متر (شمال شرق- جنوب غرب) ×۰۷/۳۹ متر (شمال غرب- جنوب شرق) داشته و از دیواری ستبری به عرض ۴۷/۱۰ متر تشکیل شده که فضایی داخلی به ابعاد ۰۰/۸ متر عرض و ۳۳/۱۴ متر طول را احاطه می‌کند؛ مسیر دسترسی به این اتاق از طریق دو راهرو به عرض ۶۳/۴ و طول ۲۴/۱۲ امکان پذیر بوده است. با کشف کتیبه‌های میخی بابلی و ایلامی و با توجه به کارکرد بنا مشخص شد که این بنا یک دروازه یادمانی از آغاز دوره هخامنشی بوده است.

این دروازه باشکوه، در مقیاس وسیع‌تری طرح دروازه معروف ایشتار (حدود ۵۸۰ پیش از میلاد) را تکرار می‌کند که پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید در دوره یکی از دو پادشاه نخستین پارسیان بنا شده است. به احتمال هدف از ساخت این دروازه برای نشان دادن فتح شهر بابل در سال ۵۳۹ پیش از میلاد در دوره کوروش بزرگ بوده است. این بنا به طور کامل از آجر و خشت ساخته شده است: نمای سرتاسر دیوارها با آجرهای لعاب دار تزئین شده است. تزئین بخش پایین دیوارها دارای نقوش هندسی و گل است. آجرهای لعاب دار متعدد مکشوفه از آوارهای بنا نشان می‌دهد سرتاسر سطوح دیوارها با نقوش حیوانات اسطوره‌های گاونر و حیوان ترکیبی موشخوشو تزئین شده بود. این بنای تاریخی امکان دسترسی به یک باغ سلطنتی (پردیس) را فراهم می‌کرد که شامل یک کاخ بزرگ بوده و اکنون ویرانه‌های آن در محوطه فیروزی ۵ موجود است. این دروازه یادمانی در دوره هخامنشی متروک شد، سپس در اثر زمین لرزه‌ای بزرگ تخریب و در دوره‌های بعد دیوارهای آن به غارت رفت.

پارسه شکوهمندترین شهر ایران باستان دارای دروازه‌ای زیبا همطراز با دروازه بابل بوده است. این دروازه در کهن‌ترین بخش شهر در فاصله سه کیلومتری غرب کاخ‌های تخت جمشید واقع است. کیفیت ساخت هنری، حجم، ابعاد فنی و روش ساخت بنا برابر با دروازه ایشتار بابل فاخر است. این دروازه در مسیر کاخ‌ها و بناهای سلطنتی بخش کهن شهر در همان آغاز عصر هخامنشی بنا شد.

عزت‌الله ضرغامی که در یک برنامه رادیویی سخن می‌گفت، با اشاره به دو اتفاق مهمی که برای میراث فرهنگی ایران رخ داده است؛ ثبت ۵۴ کاروانسرا در قالب یک پرونده در یونسکو و بازگشت ۳۵۰۶ لوح هخامنشی به ایران، اظهار کرد:‌ درباره رویداد نخست این نکته حائز اهمیت است که ۵۴ کاروانسرا باهم ثبت جهانی شده‌اند که در سطح جهانی کم‌نظیر است.  

او یادآور شد: این ۵۴ کاروانسرا به لحاظ جغرافیایی و نیز زمانی دارای اهمیت است و ۲۴ استان و از دوره ساسانی تا قاجار را شامل می‌شود.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همچنین درباره بازگشت الواح هخامنشی، ‌گفت: اصل این الواح ۳۰ ‌هزار قطعه بوده است که در سال ۱۳۱۱ خورشیدی و هم‌زمان با پهلوی اول کشف و به منظور رمزگشایی و مطالعه به مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو ارسال شدند. این الواح مجموعه‌ای از سندهای مدیریتی، اقتصادی، ‌ اجتماعی و راه‌هاست؛ یعنی ۲۵۰۰ سال قبل کارگر ایرانی فیش حقوقی داشته است. کسانی که ادعای تمدن می‌کنند و بدترین شیوه‌های حقوق بشر را امروز در دنیا پیاده می‌کنند و دنبال این هستند که هویت ما را از بین ببرند، خوب است این حقایق را بدانند. آن هم زمانی که خود مدعیان امروزی حقوق بشر، از برده‌هایشان برای مصالح استفاده می‌کردند و آن‌ها را می‌کشتند و ساختمان‌های خود را بالا می‌بردند.

ضرغامی ادامه داد: همه این اسناد یک جا کشف شد و قرار بر این بود که این الواح بعد از مطالعه به ایران بازگردد، اما این اتفاق نیفتاد تا این که پیگیری‌های حقوقی ایران نتیجه داد و خوشبختانه شاهد بازگشت این الواح هستیم.

او یادآور شد: در دوره‌های قبل و در دولت‌های گذشته نیز استرداد الواح پیگیری شد و نتیجه‌بخش بود، اما این محموله، بزرگترین و مهم‌ترین محموله الواح هخامنشی است که به ایران بازگشته است. چهار سال هم معطل مانده بود و در پی کارشکنی‌های جدی در حوزه تحریم‌ها بودند، اما در نهایت با پیگیری‌های وزارت امور خارجه، بخش حقوقی نهاد ریاست‌جمهوری و از همه مهم‌تر شخص آقای رئیس‌جمهور این الواح به ایران برگشت.  

وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره روند بازگشت بقیه الواح نیز گفت: زمینه برای برگشت باقی الواح هم ایجاد شده و قرار است طبق توافقی که آمریکایی‌ها انجام دادند، کارشناسان ما به این کشور بروند و مابقی الواح را صحت‌سنجی کنند و پس از آن آرام آرام باقی الواح به ایران بازخواهد گشت.

ضرغامی با بیان این‌که الواح بازگردانده‌شده به مخازن امن موزه ملی ایران منتقل شده‌اند، افزود: بر اساس برنامه‌ریزی‌ها به دنبال این هستیم تا بخشی از این الواح برای عموم مردم در معرض نمایش قرار گیرد.

او همچنین به روز جهانی و هفته گردشگری اشاره کرد و گفت: ما برنامه‌های متعددی را برای حوزه گردشگری داریم که به‌عنوان مثال هم‌زمان با فرا رسیدن روز جهانی گردشگری، ۱۸۰ هتل و مرکز اقامتی به بهره‌برداری خواهد رسید.

او افزود: یکی از چالش‌های حوزه گردشگری ورودی، موضوع لغو روادید با کشورهای مختلف است که با روسیه این لغو روادید اجرایی شد.

وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همچنین با اشاره به اهمیت موضوع سامان‌دهی سرویس‌های بهداشتی، گفت: این موضوع را با جدیت، شخصاً دنبال می‌کنم. حتی گاهی برخی از دوستان به من می‌گویند بهتر است شما به‌عنوان وزیر درباره این موضوع خیلی صحبت نکنید، اما به خاطر نوکری مردم ایرادی ندارد.

او درباره طرز تهیه  «سَردوبوندو» توضیح داد: برای طبخ این حلوای مغذی و پرطرفدار ابتدا کره را ذوب و از صافی رد می‌کنند، سپس للک را در روغن تفت می‌دهند و به کرۀ مذاب اضافه می‌کنند و چند دقیقه این مخلوط را هم می‌زنند. در ادامه چند دقیقه به آن زمان می‌دهند تا للک‌ها ته‌نشین شوند و روغن را جدا کرده و در گوشه‌ای می‌گذارند.

این کارشناس ثبت میراث ناملموس استان بوشهر ادامه داد: پس از آن، آرد را در ماهیتابه بو می‌دهند تا طلایی شود و زیر اجاق را خاموش می‌کنند و خرماهایی را که هسته‌شان را گرفته‌اند و در آرد بو داده‌اند، ورز می‌دهند تا حسابی مخلوط شوند. سپس مخلوط خرما و آرد را به لِلِک، اضافه می‌کنند و دوباره روی شعله آن‌ها را مخلوط و بعد ماست را نیز اضافه می‌کنند و در نهایت به همراه کرۀ آب‌شده که قبلا جدا کرده‌اند، مصرف می‌کنند.  

به گفته معموری، این حلوای محلی در اسفند سال ١۴٠١ با شماره ثبت ٢٨٣٢ در فهرست ملی میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.  

علی‌اصغر شالبافیان ـ معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ با اشاره به ثبت کاروانسراهای ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو که تعدادی از آن‌ها در مسیر جاده ابریشم و استان سمنان قرار دارد، بر ضرورت استفاده از این ظرفیت در گردشگری تاکید کرد و با اشاره به نتایج اجلاس ائتلاف شهرهای جاده ابریشم در چین، سمنان را نماینده ایران در این اجلاس معرفی کرد که توانست ظرفیت‌های این استان و ایران را به خوبی معرفی کند.

سفیر چین در ایران از دیدن جاده ابریشم در ایران شگفت‌زده شد

امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنکی، گردشگری و صنایع دستی سمنان نیز با اشاره به هشت اثر این استان که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، گفت:‌ سمنان با وجود چنین ظرفیتی، اما به خوبی معرفی نشده است. سفیر چین در ایران چندی پیش که به این استان سفر کرد با دیدن باقی‌مانده جاده ابریشم در این استان شگفت‌زده شد. قطعا اگر این استان با چین تعامل برقرار کند، نتیجه خوبی به‌دست خواهیم آورد.

او همچنین به مذاکراتی که در سفر هیأت گردشگری ایران به چین صورت گرفت، اشاره کرد و از پیشنهاد خواهرخواندگی سمنان با «جیانگ‌شی» چین خبر داد و از رایزنی‌ها در شهر شن‌زن و مذاکره با ۷۰ آژانس گردشگری در شانگهای سخن گفت.

در ادامه پیشنهادهایی درباره ضرورت توسعه زیرساخت در استان سمنان در صورت بازاریابی در چین مطرح و از شهرداری سمنان درخواست شد بسته مشوق‌های سرمایه‌گذاری را طراحی و عوارض و مالیات‌ها را برای یک دوره محدود از تأسیسات گردشگری حذف کند. موسوی، شهردار سمنان نیز در ادامه این پیشنهادها اظهار کرد: تنها موضوعی که می‌تواند منطقه را متحول کند، گردشگری است، به‌ویژه در مناطقی مثل سمنان که پیشرفت در آن‌ها به کندی پیش می‌رود.

لیلا اژدری ـ مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی ـ نیز روی معرفی پرقدرت ظرفیت‌ها و حضور در نمایشگاه‌ها و رویدادهای کشورهای دیگر، از جمله چین تاکید کرد.

در نمایشگاه‌های اروپا پررنگ‌تر می‌شویم

شالبافیان ـ معاون گردشگری ـ نیز در ادامه پیشنهادهایی که در این نشست مطرح شد، بر ضرورت توزیع مکانی گردشگری داخلی و ورودی تاکید کرد و افزود: در گردشگری داخلی توزیع نادرست مکانی، سایر مکان‌ها را از مزایای گردشگری بهره‌مند نمی‌کند و بعضا آسیب‌هایی هم برای مقاصد سفر به همراه دارد. در گردشگری ورودی نیز محدود شدن به مسیرهای سنتی و کلاسیک باعث می‌شود تمام ظرفیت کشور معرفی نشود. از همین‌رو برای تعدادی از شهرها به صورت موضوعی برنامه‌هایی داریم، مثلا اردبیل با برگزاری اجلاس کشورهای عضو اکو توانست توجه‌ها را به خود جلب کند و قراردادی بین یکی از استان‌های چین و اردبیل بسته شد تا تعداد مشخصی گردشگر از چین به اردبیل فرستاده بود.

معاون گردشگری یادآور شد: البته موضوع ما فقط چین نیست، چون موضوع این نشست سفر هیأت ایران به چین بود، این مثال‌ها آورده شد و این صحبت‌ها به منزله غفلت از بازارهای اروپایی و دیگر کشورها نیست. ما قصد داریم در نمایشگاه‌های اروپایی حضور پررنگ‌تری داشته باشیم. در چین این فرصت برای سمنان پیش آمد، ولی برای همدان، بوشهر و زنجان برنامه‌های مستقل و مشخصی داریم.

شالبافیان در ادامه به برخی ایده‌ها و پیشنهادهایی که به سمنان داده شده تا از این طریق به جذب گردشگران چینی اقدام کند، اشاره کرد و افزود: نخستین اقدام ما تشکیل دبیرخانه ائتلاف شهرهای در مسیر جاده ابریشم است که مسئولیت آن به شهرداری سمنان سپرده شده است. مشوق‌هایی هم برای ساخت مراکز اقامتی از سوی شهرداری اعطا خواهد شد. معرفی ظرفیت‌ها و تولید محتوا ماموریت تعریف‌شده دیگر برای استان سمنان است؛ ما درباره سمنان هیچ محتوایی نداریم و اولویت باید بر تولید محتوا باشد. استان سمنان محور گذر است و سال‌ها قبل شعار تبدیل از معبر به مقصد را داشتند که لازمه آن معرفی و تولید محتواست. در اردیبهشت سال آینده نیز نشست اعضای این ائتلاف شهرهای در مسیر جاده ابریشم در سمنان برگزار می‌شود.

 احمد تجری، مدیرکل سرمایه‌گذاری، زیرساخت‌ها و مناطق نمونه گردشگری نیز به استان سمنان پیشنهاد کرد با توجه به زمان‌بر بودن ایجاد و توسعه زیرساخت، سریع‌تر روی این موضوع متمرکز شود و شهرداری عوارض زیرساخت‌ها را موقتا حذف کند.

محمد جهانشاهی، کارشناس گردشگری و مدیرکل سابق میراث فرهنگی و گردشگری استان سمنان، ثبت کاروانسراها را خبر خوبی دانست که برای استان سمنان مزیتی ایجاد می‌کند، اما این پرسش را مطرح کرد که از ظرفیت کاروانسراها چگونه استفاده خواهد شد؟

او همچنین پیشنهاد برگزاری جشنواره عشایری با استفاده از ظرفیت جاده ابریشم و کاروانسراها را مطرح کرد.

 مهدی بهاروند ـ رییس گروه توسعه جاذبه‌ها و محصولات گردشگری ـ نیز پیشنهاد کرد برای جهانی شدن باید روی زیرساخت متمرکز شد و گذر گردشگری در مسیر جاده ابریشم تعریف شود و با توجه به وجود ۴۱ ژئوپارک در چین روی مناطقی که ظرفیت ایجاد ژئوپارک در سمنان را دارد، کار شود.

علاوه‌بر این، پیشنهاد شد جاده ابریشم به عنوان برند گردشگری سمنان برگزیده شود و برای این‌که این استان در مسیر گردشگری قرار گیرد، از معبر مشهد خارج شود و از راه‌ها و جاده‌های آن که در اتصال با یزد و اصفهان است، استفاده شود.

ایران از سال ۱۳۹۸ یکطرفه روادید ورود را برای اتباع چینی لغو کرد، درحالی که این کشور در فهرست بازارهای در اولویت ایران قرار گرفت. در یک‌سال گذشته که سفر گردشگران برخی کشورها به ایران تحت تاثیر شرایط سیاسی و اجتماعی قرار گرفته، ایران روی بازار گردشگری چین بیشتر متمرکز شده و در تلاش برای جذب شمار بیشتری از گردشگران این کشور است.

در این میان نمایندگان برخی کشورها از جمله قطر، عربستان، بلژیک و ژاپن درباره حذف دو کاروانسرا از این پرونده و نداشتن مطابقت تاریخی این کاروانسراها، اظهارنظرهایی داشتند.

رسول وطن‌دوست، نماینده میراث فرهنگی ایران حاضر در اجلاس یونسکو توضیح داد که ایران پرونده‌ ۵۶ کاروانسرا را ارائه کرده، درحالی که بیش از۷۰۰ کاروانسرا را ثبت ملی کرده است. ایران چند معیار را برای انتخاب این ۵۴ کاروانسرا از جمله معماری و دوره‌های تاریخی درنظر گرفته است و این آمادگی را دارد که دو کاروانسرا را  به پیشنهاد ایکوموس حذف و در آینده آن‌ها را به این پرونده الحاق کند.

او همچنین گفت ایران آماده است درباره چگونگی مدیریت، حفاظت و نگهداری این کاروانسراها که محل پرسش نمایندگان برخی کشورها در اجلاس یونسکو بود، در ادامه با ایکوموس همکاری کند.

این ۵۴ کاروانسرا شامل دیرگچین قم، نوشیروان اصفهان، پرند (قلعه سنگی) تهران، رباط شرف خراسان رضوی، سنگی انجیره یزد، جمال‌آباد آذربایجان شرقی، عباس‌آباد تایباد خراسان رضوی، فخر داوود خراسان رضوی، شیخعلی‌خان اصفهان، مرنجاب اصفهان، امین‌آباد اصفهان، گبرآباد کاشان، مهیار اصفهان، گز اصفهان، کوهپایه اصفهان، مزینان خراسان رضوی، ایزدخواست فارس، فخرآباد خراسان رضوی، سرایان خراسان جنوبی، قصر بهرام سمنان، آهوان سمنان، میامی سمنان، عباس‌آباد سمنان، میاندشت سمنان، زین‌الدین یزد، میبد یزد، فرسفرج همدان، خواجه‌نظر آذربایجان غربی، دهدشت کهگیلویه و بویراحمد، بیستون کرمانشاه، گنجعلی‌خان کرمان، گویجه بل آذربایجان شرقی، خوی آذربایجان غربی، صائین اردبیل، تی‌تی گیلان، باغ شیخ مرکزی، زعفرانیه خراسان رضوی، مهر خراسان رضوی، ینگه‌امام البرز، بستک هرمزگان، برازجان بوشهر، خرانق یزد، آجری انجیره یزد، افضل خوزستان، نیستانک اصفهان، چاه کوران کرمان، چمشک لرستان، رشتی یزد، تاج آباد همدان، ده محمد خراسان جنوبی، خان آذربایجان غربی، چهل پایه خراسان جنوبی، سعدالسلطنه قزوین و رباط قِلی خراسان شمالی است.

در فایل مربوط به «کاروانسراهای ایران» در یونسکو  تاکید شده است که «کاروانسراها یکی از مهمترین اشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر شدند.

این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند که درباره ویژگی آن‌ها در پرونده موجود در یونسکو آمده است که «هیچ‌یک از آن‌ها نقشه تکراری ندارند، بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.

همچنین کاروانسراهای ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی، فرهنگی بوده‌اند، به گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید.

از نظر مقایسه، تفاوت کاروانسراهای ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسراهای موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است، زیرا به نظر می‌رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه‌های اولیه ایرانی آمده است.»

ایران تا کنون ۲۶ اثر تاریخی و طبیعی خود را در یونسکو ثبت کرده بود که شامل چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان، چشم‌انداز فرهنگی ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ‌نبشته بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازه‌های آبی شوشتر، بازار تاریخی تبریز، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، چشم‌انداز فرهنگی میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر تاریخی یزد، چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس، جنگل‌های هیرکانی، راه‌آهن سراسری ایران و چشم‌انداز فرهنگی اورامانات است و با ثبت پرونده کاروانسراهای تاریخی ایران، شمار میراث فرهنگی جهانی ایران به ۲۷ اثر رسید.

یکی از این دارایی‌های فرهنگی آسیب‌دیده مدینه قرون وسطایی در مراکش است که در سال ۱۹۸۵ توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شد (در سال ۲۰۰۹، به فهرست میراث فرهنگی ناملموس سازمان اضافه شد). بعد از وقوع زلزله پس از یک تور ارزیابی از این منطقه ۷۰۰ هکتاری با شبکه کوچه‌های باریک و پرپیچ و خم، مدیر منطقه‌ای یونسکو اعلام کرد که خسارت بسیار بیشتر از حد انتظار است.

مراکش که در سال‌های ۱۰۷۰–۱۰۷۲ توسط آلمورایدها تأسیس شد، همچنان مکانی دارای میراث ملموس و ناملموس مهم است. این کشور برای قرن‌ها یک منطقه مهم سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بود که بر غرب جهان اسلام، از شمال آفریقا تا اندلس، تأثیرگذار بود.

گنجینه‌های فرهنگی آن از دوره آلموروید عبارتند از مسجد کوتوبیا، کصبه - مجموعه‌ای محصور که مکان‌هایی مانند کاخ سلطنتی را در بر می‌گیرد - و همچنین جنگ‌افزارها، درهای تاریخی، باغ‌ها، کاخ بندیا، مدرسه بن یوسف (مدرسه‌ای که در قرن چهاردهم ساخته شد)، مقبره‌های سعدیان، چندین اقامتگاه بزرگ و همچنین میدان تاریخی کشور که بسیاری به دلیل زلزله روز در آن پناه گرفتند.

به گفته «فالت»، مدیر منطقه‌ای یونسکو در  مراکش، مناره نمادین مسجد کوتوبیا دچار ترک‌های قابل توجهی شده است، در حالی که مناره مسجد خربوچ در میدان جماع الفنا تقریباً به طور کامل تخریب شده و بخش‌های زیادی از دیوارهای تاریخی شهر فروریخته است. بر اساس گزارش ها، منطقه‌ای که بیشترین آسیب را در این شهر دیده، محله یهودیان باستانی «مِلا»ست که خانه‌های تاریخی در آن به شدت آسیب دیده‌اند.

«آدری آزولای» دبیر کل یونسکو همبستگی خود را با دولت مراکش و مردم آن ابراز و بر اهمیت درک کامل فاجعه تاکید کرد.

«اریک فالت» در گفت‌وگو با آرت نیوزپیپر بیان کرد که گزارش‌های موثق نشان می‌دهد که مسجد تینمل واقع در کوه‌های اطلس نیز تقریباً به طور کامل ویران شده است. این مسجد در استان الحوض واقع شده که مرکز زمین‌لرزه در آن بوده و کل روستاها از بین رفته‌اند. این مسجد که زمانی یک مکان زیارتی بود، در اواسط قرن بیستم و بار دیگر در دهه ۱۹۹۰ تا حدی مرمت شده بود و از سال ۱۹۹۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.

«فالت» افزود که یونسکو امیدوار است به زودی تیمی را برای ارزیابی خسارت واردشده به این بنا اعزام کند. او همچنین بر اهمیت آن تأکید کرد و گفت: این یک مکان نمادین در تاریخ مراکش است زیرا نقطه شروع لشکرکشی‌های نظامی علیه سلسله آلموروید در آغاز قرن دوازدهم بود.

با افزایش تعداد کشته‌شدگان، افشای مکان‌های تاریخی آسیب‌دیده نیز افزایش می‌یابد، زیرا میراث شکننده مراکش بویژه در مناطق روستایی کمتر قابل دسترس در کنار این کشور بار سنگین زلزله را متحمل می‌شود.

گروه موزه‌های دفینه، زیرمجموعه بنیاد مستضعفان نیز در روزهای ۲۳ و ۲۵ شهریورماه تعطیل هستند.

موزه‌های وابسته به این گروه شامل موزه هنر ایران (کاخ مرمر)، پردیس موزه‌ای دفینه، موزه زمان، پردیس موزه‌ای شهدای رامسر، مرکز فرهنگی موزه‌ای نور و روشنایی یزد، موزه ملی هنرهای اصفهان و مرکز فرهنگی موزه‌ای خودروهای تاریخی ایران هستند.

موزه‌های دفینه زیرمجموعه بنیاد مستضعفان در روز جمعه ۲۴ شهریور به روی بازدیدکنندگان باز هستند.