به گزارش سهندخبر، سیاست «نه شرقی، نه غربی» که از ابتدای انقلاب به‌عنوان نمادی از استقلال سیاسی و اقتصادی ایران مطرح بوده، با توجه به تحولات جهانی و منطقه‌ای بازتعریف شده است. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با سهندخبر اظهار داشت: «این سیاست به معنای انزوای ایران یا تقابل با جهان نیست، بلکه راهبردی برای حفظ استقلال در تصمیم‌گیری‌های کلان و دفاع از منافع ملی در برابر نفوذ قدرت‌های شرقی و غربی است.»

وی افزود: «در جهانی که به سمت چندقطبی شدن پیش می‌رود، ایران با تکیه بر این سیاست توانسته تعادل هوشمندانه‌ای در روابط با قدرت‌های شرقی مانند چین و روسیه و مذاکرات غیرمستقیم با غرب برقرار کند. این رویکرد به ما امکان می‌دهد بدون وابستگی به هیچ‌یک از بلوک‌های قدرت، مسیر توسعه ملی را دنبال کنیم.»

زمینه‌های سیاسی و اقتصادی تأکید بر این سیاست

تأکید دوباره بر سیاست «نه شرقی، نه غربی» در حالی مطرح شده که ایران با چالش‌های متعددی مواجه است:

1. مذاکرات غیرمستقیم با غرب: مذاکرات برای احیای برجام یا کاهش تحریم‌ها همچنان ادامه دارد. هرچند سیگنال‌های مثبتی از آزادسازی برخی منابع ارزی بلوکه‌شده دریافت شده، اما ایران تأکید دارد که هرگونه توافق باید با حفظ استقلال و بدون پذیرش پیش‌شرط‌های تحمیلی باشد.

2. تقویت روابط با شرق: عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس، همراه با گسترش روابط تجاری با چین، هند، و روسیه، بخشی از استراتژی ایران برای کاهش وابستگی به اقتصاد غربی است. به گزارش ایرنا، حجم تجارت ایران با چین در نیمه اول ۱۴۰۳ به بیش از ۲۰ میلیارد دلار رسید که نشان‌دهنده موفقیت این رویکرد است.

3. چالش‌های داخلی: تورم بالا، نوسانات ارزی، و فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، ضرورت حفظ استقلال اقتصادی را بیش از پیش برجسته کرده است. سیاست «نه شرقی، نه غربی» به‌عنوان چارچوبی برای کاهش وابستگی به ارزهای خارجی و تقویت اقتصاد مقاومتی مطرح شده است.

4. تنش‌های منطقه‌ای: درگیری‌های منطقه‌ای، به‌ویژه در خاورمیانه، و نقش ایران به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای، نیاز به حفظ استقلال دیپلماتیک را تقویت کرده است. ایران با حفظ این سیاست، از تبدیل شدن به مهره‌ای در بازی قدرت‌های جهانی اجتناب می‌کند.

اقدامات عملی برای تحکیم این سیاست

شورای عالی امنیت ملی در نشست اخیر خود، برنامه‌های عملی برای اجرایی کردن این سیاست تصویب کرد. این برنامه‌ها شامل موارد زیر است:

• تقویت دیپلماسی اقتصادی: افزایش صادرات غیرنفتی به کشورهای همسایه و آسیایی، با هدف کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی.

• توسعه فناوری بومی: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های داخلی، به‌ویژه در حوزه‌های انرژی و دیجیتال، برای کاهش وابستگی به فناوری‌های غربی یا شرقی.

• گسترش روابط با کشورهای غیرمتعهد: تقویت همکاری با کشورهای آفریقایی، آمریکای لاتین، و آسیای جنوب شرقی برای ایجاد بلوک مستقل اقتصادی و سیاسی.

واکنش‌های داخلی و بین‌المللی

تأکید بر سیاست «نه شرقی، نه غربی» با استقبال گسترده در داخل ایران مواجه شده است. در پلتفرم X، کاربران این سیاست را «نماد عزت و استقلال ایران» توصیف کرده‌اند. یکی از کاربران نوشت: «این سیاست یعنی ما نه به شرق وابسته‌ایم، نه به غرب. ایران خودش مسیرش رو انتخاب می‌کنه.»

در سطح بین‌المللی، واکنش‌ها متفاوت بوده است. برخی تحلیلگران غربی این سیاست را مانعی برای پیشرفت مذاکرات هسته‌ای می‌دانند، در حالی که کشورهای غیرمتعهد از آن به‌عنوان الگویی برای استقلال سیاسی استقبال کرده‌اند. یک دیپلمات هندی در گفت‌وگو با مهرنیوز اظهار داشت: «سیاست نه شرقی، نه غربی ایران الهام‌بخش کشورهایی است که می‌خواهند در جهانی چندقطبی مستقل عمل کنند.»

نقش این سیاست در آینده دیپلماسی ایران

کارشناسان معتقدند که این سیاست در سال ۱۴۰۳ و با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر ۲۰۲۴، اهمیت بیشتری خواهد یافت. با توجه به احتمال تغییر سیاست‌های دولت جدید آمریکا و تأثیر آن بر تحریم‌های ایران، حفظ استقلال دیپلماتیک به ایران کمک می‌کند تا در مذاکرات از موضع قدرت عمل کند.

یک تحلیلگر سیاسی در گفت‌وگو با سهندخبر اظهار داشت: «سیاست نه شرقی، نه غربی به ایران این امکان را داده که در برابر فشارهای اقتصادی و سیاسی مقاومت کند و همزمان روابط متوازنی با شرق و غرب برقرار کند. این راهبرد در سال‌های آینده نیز کلید موفقیت دیپلماسی ایران خواهد بود.»

تأکید جمهوری اسلامی ایران بر سیاست «نه شرقی، نه غربی»  نشان‌دهنده عزم جدی کشور برای حفظ استقلال و دفاع از منافع ملی در برابر فشارهای جهانی است. این سیاست، که ریشه در آرمان‌های انقلاب اسلامی دارد، نه‌تنها چارچوبی برای دیپلماسی ایران فراهم کرده، بلکه به‌عنوان الگویی برای سایر کشورهای غیرمتعهد مطرح شده است.