گزارش سهند خبر از مصاحبه ای با دانشجوی کارآفرین: وقتی سیاست در بستر علم معنا می‌یابد

سیاست «نه شرقی، نه غربی» که در آغاز انقلاب اسلامی به‌عنوان پایه‌ای از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مطرح شد، امروزه در حوزه‌هایی مانند اقتصاد دانش‌بنیان، فناوری، و پژوهش‌های نوین نیز معنا یافته است. این سیاست نه از سر انزوا، بلکه به‌منظور حفظ استقلال، هویت و عزت ملی طراحی شده است. 

وابستگی علمی به غرب، چه از طریق دانشگاه‌های خارجی و چه از طریق مدل‌های وارداتی تحقیقاتی، در بسیاری از کشورها به «استعمار نو» تبدیل شده است؛ جایی که قدرت تولید فکر و فناوری در اختیار معدود کشورهایی باقی می‌ماند و دیگران به مصرف‌کننده صرف بدل می‌شوند.

در دورانی که برخی تصور می‌کنند تنها راه پیشرفت، تبعیت از مدل‌های علمی غربی است، هستند جوانانی که مسیر دیگری را انتخاب کرده‌اند. مسیری برخاسته از باور به ظرفیت‌های داخلی، خوداتکایی، و سیاست راهبردی «نه شرقی، نه غربی» که به‌جای تقلید، بر پایه استقلال فکری، ابتکار و عزت ملی استوار است.

آغاز روایت: انتخابی خلاف جریان

راوی، جوانی اهل ایران، در مسیر تحصیل و پژوهش با موقعیتی روبه‌رو می‌شود که بسیاری آن را یک «فرصت طلایی» می‌نامند. دعوت‌نامه‌هایی برای تحصیل در دانشگاه‌های مطرح غربی، با امکانات وسیع، بودجه‌های تحقیقاتی جذاب، و ظاهری فریبنده از رفاه و پیشرفت.

اما در عمق این پیشنهاد، تفکری او را به بیداری میکشاند:

حسی از وابستگی. از اینکه برای پیشرفت، باید خاک کشورم را ترک کنم. اینکه دانش، باید در غرب تولید شود و ما فقط مصرف‌کننده باشیم. چیزی در این نگاه، با کرامت ملی‌ام نمی‌خواند.

او تصمیم می‌گیرد بماند. نه به‌دلیل محدودیت، بلکه به‌دلیل انتخاب. انتخابی که از باور به یک اصل اساسی نشأت می‌گیرد: استقلال علمی، تنها با ایستادن روی پای خود محقق می‌شود.

·        گام‌های نخست؛ دشوار اما روشن

کار را با یک پروژه ساده در آزمایشگاهی کوچک آغاز می‌کند. دستگاه‌ها قدیمی‌اند، بودجه محدود است و بسیاری از ابزارهای مدرن در دسترس نیستند. اما در عوض، چیزی هست که در دانشگاه‌های غربی کمتر می‌توان یافت: اراده‌ی جمعی برای ساختن از صفر.

هر روز با یک مشکل جدید روبه‌رو می‌شدیم. اما همین مشکلات، باعث خلاقیت ما می‌شدند. وقتی نمی‌توانی بخری، باید بسازی. و ما ساختیم.

·        پژوهش بومی؛ تولد فناوری از دل استقلال

پس از ماه‌ها تلاش بی‌وقفه، تیمی متشکل از چند پژوهشگر جوان موفق می‌شود نمونه‌ای از یک نانوفیلتر تصفیه آب را با استفاده از مواد اولیه داخلی تولید کند. این فیلتر نه‌تنها عملکردی معادل نمونه‌های خارجی دارد، بلکه هزینه تمام‌شده آن کمتر از یک‌چهارم است.

برایمان افتخارآمیز بود. نه فقط به‌خاطر یک محصول علمی، بلکه چون ثابت کردیم بدون وابستگی، می‌توان دستاورد داشت. می‌توان مسیر متفاوتی را رفت.

محصول آن‌ها اکنون در حال تجاری‌سازی است و چند شرکت ایرانی برای تولید انبوه آن اعلام آمادگی کرده‌اند. این دستاورد، نمونه‌ای است از اینکه چگونه شعار «ما می‌توانیم» می‌تواند در میدان عمل محقق شود.

راوی این روایت، تنها یک دانشجوی موفق نیست. او نماد نسلی است که تصمیم گرفته‌اند بر خلاف جریان حرکت کنند. نسلی که سیاست «نه شرقی، نه غربی» را نه در شعارهای دیپلماتیک، بلکه در میدان عمل – در آزمایشگاه، کارخانه و اتاق فکر – زنده نگه داشته‌اند.

 

در جهانی که رقابت‌های ژئوپلیتیکی و فشارهای تحریمی هر روز شدیدتر می‌شود، تنها راه عزت و پیشرفت واقعی، اتکا به درون و مقاومت فرهنگی و علمی در برابر سلطه بیرونی است. اینجاست که سیاست اصیل جمهوری اسلامی، معنا می‌گیرد و به الگویی برای آینده تبدیل می‌شود.