به گزارش سهند خبر، اظهارات دکتر علی شاهدی فر در نشست مقابله با اسراف و مصرف گرایی: در شرایطی که موج تجمل‌گرایی، اسراف و مصرف‌زدگی به واسطه نفوذ رسانه‌های بیگانه و تبلیغات غرب‌محور، بخش‌هایی از جامعه را در بر گرفته، نهادهای فرهنگی کشور با تکیه بر الگوی سبک زندگی اسلامی و تأکید بر فضائل اخلاقی، طرحی فراگیر برای مقابله با مظاهر فرهنگ استعماری کلید زده‌اند. کارشناسان معتقدند این اقدام تنها راه نجات هویت ملی و دینی جامعه ایرانی-اسلامی است.

• بحران خاموش در بطن زندگی روزمره 

شاید کمتر کسی در نگاه نخست، خرید بی‌رویه، ولخرجی در مراسم‌های ازدواج، یا حتی تبلیغات لوکس اینفلوئنسرها در شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان تهدیدی فرهنگی در نظر بگیرد، اما واقعیت این است که پشت این مظاهر ساده، جریانی خزنده برای استحاله فرهنگی و فاصله گرفتن از اصول اسلامی در جریان است.

کارشناسان حوزه فرهنگ و جامعه‌شناسی معتقدند پدیده‌هایی نظیر اسراف، تبذیر و تجمل‌گرایی از جلوه‌های استعمار نوین هستند؛ پدیده‌ای که با هدف تحقیر باورهای اصیل، تضعیف خودباوری و وابسته‌سازی جوامع اسلامی به الگوهای مصرفی غربی طراحی شده‌اند.

• وقتی مصرف‌گرایی، ابزار سلطه می‌شود

در منظومه فکری اسلام، اسراف و تبذیر به شدت نکوهش شده‌اند. قرآن کریم در آیه ۶۷ سوره فرقان می‌فرماید: « وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا »؛ این آیه، الگوی اعتدال در مصرف را بیان می‌دارد.

در مقابل، فرهنگ سرمایه‌داری غربی، مصرف را نه فقط یک نیاز، بلکه هویت فردی و اجتماعی معرفی می‌کند. همین نگرش باعث شده امروزه معیار موفقیت در نگاه بخشی از جامعه به میزان دارایی، خودرو، برند پوشاک یا تعداد سفرهای خارجی محدود شود؛ نگاهی که ریشه‌ای عمیق در اهداف استعماری دارد.

دکتر علی زارعی، استاد جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه تهران، در این باره می‌گوید: ما امروز با استعمار فرهنگی مواجهیم؛ نه از نوع نظامی یا سیاسی، بلکه از نوع نرم و پنهان. وقتی الگویی وارداتی از رفاه و پیشرفت، جای سبک زندگی اسلامی را می‌گیرد، حاصل آن چیزی جز بحران هویتی، فقر فرهنگی و نارضایتی اجتماعی نیست.

• طرح “سبک زندگی پاک” راهی به سوی احیای فضائل اخلاقی

 در پاسخ به این چالش، «طرح سبک زندگی پاک» از سال گذشته توسط مجموعه‌ای از نهادهای فرهنگی، از جمله سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج رسانه، حوزه هنری، و نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها آغاز شده است. این طرح با هدف بازتعریف الگوهای رفتاری و مصرفی شهروندان، به ترویج سبک زندگی اسلامی در ابعاد مختلف می‌پردازد:

• آموزش عمومی از طریق رسانه ملی
• برگزاری کارگاه‌های مهارت‌محور در مدارس و دانشگاه‌ها
• تشویق نهادهای دولتی به ساده‌زیستی در ساختار اداری
• تولید محتوای هنری با رویکرد اسلامی (سریال، انیمیشن، اینفوگرافی)

 در یکی از این برنامه‌ها، کمپینی به نام «بی‌ریخت زندگی نکن» راه‌اندازی شد که با شعارهایی نظیر "زندگی قشنگ‌تره وقتی ساده‌ست"، تلاش دارد تجمل‌گرایی را به‌عنوان یک ضد ارزش معرفی کرده و الگویی تازه برای جوانان ترسیم کند.

• آمار نگران‌کننده: چالش مصرف‌زدگی در ایران

 بر اساس آمار منتشر شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۳، ایران جزو ۱۰ کشور نخست در مصرف لوازم آرایشی، پوشاک برند، و برگزاری مراسم‌های تجملی ازدواج است. همچنین طبق بررسی‌ها، در کلانشهرهایی مانند تهران، بیش از ۳۰٪ از خانواده‌ها با «فشار اقتصادی ناشی از رقابت در مصرف نمایشی» مواجه‌اند.

 این آمارها نشان‌دهنده عمق نفوذ گفتمان مصرف‌زدگی در جامعه امروز ایران است؛ گفتمانی که نه‌تنها بنیان‌های خانواده را متزلزل می‌کند، بلکه در نهایت به وابستگی فکری و فرهنگی به دنیای غرب می‌انجامد.

• اسناد بالادستی: چرا این مبارزه یک ضرورت ملی است

 مبارزه با اسراف و تجمل‌گرایی، صرفاً یک انتخاب فرهنگی نیست، بلکه مأموریتی است که در اسناد بالادستی کشور نیز مورد تأکید قرار گرفته است:

بند دوم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی: تأکید بر مصرف بهینه و پرهیز از اسراف.

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش: آموزش سبک زندگی اسلامی به‌عنوان یکی از اهداف راهبردی.

بیانیه گام دوم انقلاب: توصیه به جوانان برای ساده‌زیستی و ترویج فضائل اخلاقی.

• بازگشت به ریشه‌ها برای ساختن آینده

بر کسی پوشیده نیست که ادامه مسیر مصرف‌زدگی، جامعه را در مسیر واگرایی فرهنگی قرار می‌دهد. تنها راه نجات، بازگشت به هویت اسلامی-ایرانی و احیای سبک زندگی نبوی است. ساده‌زیستی، قناعت، مسئولیت‌پذیری در مصرف و احترام به بیت‌المال، فضائلی هستند که می‌توانند جامعه را در برابر هجمه‌های نرم فرهنگی بیمه کنند.

اما تحقق این اهداف نیازمند (همدلی همه‌جانبه) است: از رسانه‌ها گرفته تا نهادهای آموزشی، از خانواده‌ها تا هنرمندان و مسئولان. نبرد با مظاهر استعمار فرهنگی، تنها در سایه وحدت، آگاهی و ایمان مردمی به پیروزی خواهد رسید.

پیشنهادات راهبردی بیان شده:

·        بازنگری در سیاست‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای با محور ساده‌زیستی.

·        ممنوعیت رسمی ترویج سبک زندگی لوکس در فضای مجازی.

·        تشویق نخبگان، چهره‌های فرهنگی و مذهبی به الگوسازی عملی در زندگی شخصی.

·        تدوین بسته‌های آموزشی برای مدارس و دانشگاه‌ها در حوزه سبک زندگی اسلامی.

·        ایجاد مشوق‌های مالی برای تولیدکنندگان محصولات فرهنگی در ترویج فضائل اخلاقی.