مصرف خودسرانه مکمل‌های ورزشی در جوانان؛ موجی خاموش با عوارضی جبران‌ناپذیر

فرهنگ بدنسازی ناسالم و تبلیغات گمراه‌کننده

جوانان امروز تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات فریبنده، به دنبال دستیابی سریع به بدن‌های ایده‌آلی هستند که سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرهای بدنسازی به نمایش می‌گذارند. این تصاویر که اغلب با فتوشاپ و ترفندهای نورپردازی دستکاری شده‌اند، استانداردهای غیرواقع‌بینانه‌ای ایجاد کرده‌اند که بسیاری از جوانان را به سمت مصرف خودسرانه مکمل‌ها سوق داده است.

دکتر رضا محمدی، متخصص غدد و متابولیسم در این باره هشدار می‌دهد: "متأسفانه بسیاری از جوانان بدون مشورت با پزشک و تنها بر اساس توصیه مربیان غیرمتخصص یا دوستانشان، اقدام به مصرف ترکیبات خطرناکی می‌کنند که عوارض جبران‌ناپذیری بر سیستم هورمونی، کبد و کلیه‌ها دارد."

خطرناک‌ترین مکمل‌های رایج در بازار ایران

بر اساس تحقیقات انجام شده توسط انجمن پزشکی ورزشی ایران، برخی از پرخطرترین مکمل‌های مورد سوءمصرف جوانان عبارتند از:

• پروهورمون‌ها: این ترکیبات که به اشتباه به عنوان "استروئیدهای طبیعی" تبلیغ می‌شوند، می‌توانند باعث اختلال در تولید طبیعی هورمون‌ها، کوچک شدن بیضه‌ها در مردان و بروز صفات مردانه در زنان شوند.

• محرک‌های پیش‌تمرین: حاوی مقادیر بالای کافئین و ترکیبات مشابه که ممکن است منجر به تپش قلب، فشار خون بالا و در موارد شدید سکته قلبی شوند.

• هورمون‌های رشد: که نه تنها عوارضی مانند آکرومگالی (رشد غیرطبیعی استخوان‌ها) دارند، بلکه خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.

آمارهای نگران‌کننده از مصرف خودسرانه

بررسی‌های انجام شده در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد:

• حدود ۴۳% از مصرف‌کنندگان مکمل‌های ورزشی زیر ۲۵ سال سن دارند

• ۶۸% مصرف‌کنندگان بدون نسخه پزشک اقدام به خرید می‌کنند

• تنها ۱۲% از مصرف‌کنندگان از عوارض واقعی این مکمل‌ها آگاهی کامل دارند

• ۲۵% موارد نارسایی کبدی در جوانان با سابقه مصرف مکمل‌های ورزشی مرتبط است

عوارض بلندمدت مصرف نادرست

پزشکان هشدار می‌دهند که مصرف خودسرانه این مکمل‌ها می‌تواند منجر به:

• آسیب‌های کبدی و کلیوی غیرقابل برگشت

• اختلالات هورمونی و ناباروری

• مشکلات قلبی-عروقی

• وابستگی روانی به مکمل‌ها

• اختلالات رشد در نوجوانان

راهکارهای پیشنهادی متخصصان

برای مقابله با این معضل رو به رشد، کارشناسان راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌کنند:

۱. آموزش و آگاهی‌بخشی: برگزاری کارگاه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها درباره خطرات مصرف خودسرانه مکمل‌ها

۲. نظارت بیشتر بر فروش: کنترل دقیق‌تر بر عرضه مکمل‌ها در داروخانه‌ها و باشگاه‌های ورزشی

۳. تشویق به روش‌های طبیعی: ترویج تغذیه سالم و برنامه‌های تمرینی اصولی به جای استفاده از مکمل‌های شیمیایی

۴. مشاوره پزشکی اجباری: الزام مشاوره با پزشک ورزشی قبل از مصرف هرگونه مکمل

۵. مقابله با تبلیغات گمراه‌کننده: نظارت بر تبلیغات شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها

سخن پایانی

دکتر سارا حسینی، روانشناس ورزشی معتقد است: "جوانان باید بدانند که بدن ایده‌آل یک شبه به دست نمی‌آید. مسیر واقعی تناسب اندام، ترکیبی از تغذیه مناسب، تمرینات اصولی و استراحت کافی است، نه مصرف مواد شیمیایی خطرناک."

جامعه پزشکی ایران از والدین، مربیان ورزشی و مسئولان بهداشتی می‌خواهد که نسبت به این معضل خاموش اما خطرناک هوشیار باشند و با اقدامات پیشگیرانه، از بروز فاجعه‌ای انسانی در میان نسل جوان کشور جلوگیری کنند.